41. Het veen knalt!

Sappemeer 1974-1978

dwaallichtenIn de 16e eeuw werd begonnen met de vervening van het Sappe­meer. Drie eeuwen later was het veenmoeras her­schapen in land­bouw­grond. Eerst bracht het turf voort, daarna graan en aard­appelen. De middeleeuwse witte wieven, dwaal­lichten en weer­wolven waren verdwenen. Waarheen?

In de jaren vijftig van de 20e eeuw wordt midden in het oude Sappe­meer in het land van een doopsgezinde boer het eerste aardgas aangeboord. Spoedig volgen er meer boringen, vooral toen het aardgas de vondst van de eeuw bleek. Dan wordt het niet donker meer in de veenkoloniën, want het ge­hele gebied komt vol met boorlocaties. Op elke locatie staat een ontluchtingspijp, waarop altijd een gasvlam brandt. De dwaallichten van vroeger zijn terug. Zij heb­ben nu vaste plaat­sen en worden door camera’s bewaakt.

Soms, als de gasdruk te sterk wordt, schiet de gasvlam me­ters om­hoog en brandt met een loeiend gebrul. Het geluid van vele weer­wolven klinkt dan weer over het veen.

Wanneer in 1978 de 350-jarige drooglegging van het Sappe­meer gevierd wordt, verschijnen de witte wieven, vriendelijk wuivend op een praalwagen. De middeleeuwse verhalen heb­ben moderne jasjes gekregen. Heel Nederland profiteert van de opbrengsten van het aardgas.

Op een late namiddag in maart 1976 bevind ik mij in het klein­ste kamertje van de pastorie. Plotseling klinkt er een doffe onderaardse knal en het geluid plant zich rammelend en tril­lend door het veen voort. Het spoelwater in de toiletpot golft omhoog tot de rand van de pot en zakt schommelend weer terug. De fijne takjes van de berken­bomen naast het huis slin­geren hevig heen en weer. In de gang valt kalk van de muur en de ruiten van de tussendeur rammelen.

Wat is er gebeurd? Ik loop het hele huis door, maar kan niets bijzonders ontdekken. Meer mensen hebben de knal bemerkt en de volgende dag vermelden de kranten dat waarschijnlijk ergens boven Groningen de geluidsbarrière doorbroken is. Bij navraag blijkt ech­ter, dat geen enkele luchtmachtbasis op dat tijdstip een vliegtuig in de lucht had.

Dat de geluidsbarrière doorbroken is, geloof ik graag. De oor­zaak zat naar mijn indruk echter niet hoog in de lucht, maar diep onder de grond.

Rond 1990 worden steeds meer trillingen en knallen in de Gronings-Drentse venen waargenomen. Nu gaan deskun­digen onderzoeken of er verband bestaat tussen deze knallen en de aardgaswinning. Ook mijn veenknal uit 1976 wordt in het onderzoek betrokken. Dan blijkt dat onder het Slochterveld een zoutkoepel ligt en dat de bo­venste aardlaag een breuk vertoont die van Sappemeer naar Ten Boer loopt. Dit zou de veenknal van 1976 verklaren. Ik hoop dat de kerk en de pas­torie in de toekomst vrij zullen blijven van veenknallen en tril­lingen!


Deze column verscheen oorspronkelijk in 1992 in het

logo Algemeen Doopsgezind Weekblad

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *